Persarchief
Een verzameling artikelen die in de pers zijn verschenen. Mocht jij artikelen hebben of tegenkomen die niet opgenomen zijn op deze pagina, word je vriendelijk verzocht om even een mailtje te sturen. Mede door jouw hulp kunnen we deze pagina dan uitbreiden...
Sommige artikelen kunnen nog scan-foutjes bevatten. Kom je ze tegen, laat het even weten!
'Stef Bos en Zuid Afrika''
'Stef Bos en Zuid Afrika'
- zaterdag 27 maart 2010
- Auteur: PETER VANTYGHEM
Ek wil reis rond die wêreld
Om huistoe te gaan
Ek wil praat met 'n vreemde
Om myself te verstaan
Stef Bos vertelt een anekdote. Hoe zijn collega Koos Kombuis, een singer-songwriter uit Zuid-Afrika, in de lokale pers een lijvig stuk schreef over hem. 'Hij schreef dat hij het opgegeven zou hebben als ik nu nóg eens een cd zou maken over mijn verlangen naar liefde.' Luide lach. Bos geniet.
Ja dus, hij is uiteindelijk gehuwd geraakt. Na stapels songs over rondreizen, zoeken, twijfelen en dwalen, is de meest filosofische zanger van de Lage Landen - samen met Frank Boeijen, nog zo'n reiziger - vorig jaar getrouwd met Varenka Paschke. Een Zuid-Afrikaanse, de kleindochter van ex-president Pieter Botha. En, vertelt Bos, 'ze leerde Nelson Mandela schilderen.'
Daarmee heeft hij ook zijn thuis gevonden, in Kaapstad, en dat gevoel straalt zo nadrukkelijk af van zijn nieuwe album Kloofstraat, dat de plaat zonder meer een sleutelmoment in zijn omvangrijke oeuvre is.
'Myn hart wil jou vasthou/ My kop wil jou laat', zingt hij in 'Stilbaai'. Bos in het Afrikaans, jawel. Hij reist al jaren weg en weer tussen Europa en Zuid-Afrika en heeft zich dat kleurrijke taaltje uit het verste zuiden eigen gemaakt. Met het woordenboek erbij en met zijn vrouw (een kunstenares) in hetzelfde atelier als raadgeefster, doorploegde hij de nieuwe akker om er twaalf songs te laten bloeien.
Het is een gelukkige plaat.
'We kenden elkaar al zes jaar', zegt hij. 'Waarvan vier jaar als vriend. Tot we plots beseften dat vriendschap wellicht de basis is van een goed huwelijk. Liefde is, denk ik, wanneer je akkoord gaat je te binden aan iemand die je ooit kwijt kunt raken.'
Zoektocht
Het is een lange weg geweest, van dat dorpje in Nederland langs Utrecht en Antwerpen, tot in Kaapstad.
Toen Bos in 1984 naar Antwerpen kwam om aan Studio Herman Teirlinck te studeren, was dat een eerste stap in een lange zoektocht op zoek naar zichzelf. In die tijd zei Raymond Van het Groenewoud hem dat een zanger moet zingen wie hij is. Maar hoe moet je dat doen als je niet weet wie je bent?
Bos' tien albums zijn verslagen van die zoektocht. Aanvankelijk wilde hij echt aanvaard worden in Vlaanderen. 'Ik wilde me thuisvoelen en heb de fout begaan veel te bevallig te willen zijn. Ik schimpte op Nederland en dweepte met Antwerpen.'
Na tien jaar begon hij te keren. Het album Zien werd omarmd in zijn heimat. 'Het was een reactie. In Vlaanderen werd me duidelijk gemaakt dat ik toch een Nederlander bleef. Ik ging weer meer optreden in Nederland, maar ik nam veel mee van Vlaanderen. Een lied als “Papa, had ik in Nederland nooit kunnen maken. Daar zou dat cabaret geworden zijn.'
Vandaag, op zijn 48ste en bijna weer tien jaar verder, trekt hij conclusies. 'Ik moest al die jaren bewegen om niet vast komen te zitten. Ik heb mezelf altijd gedestabiliseerd: ik zocht omgevingen waarin ik niet zeker was van mijn zaak. Gedreven door nieuwsgierigheid. Aangenaam opgejaagd, zeg maar. Ik ben geen Don Quijote, maar veeleer Sancho Panza. Alles achterlaten om mezelf in vraag te stellen.'
Maar de jongste jaren had hij een beetje het gevoel dat hij vertrok zonder dat hij een punt van aankomst had. Het werd reizen om te reizen.
Dat is geweest. 'Thuis praten we Afrikaans. Mijn nageslacht zal Afrikaans spreken. Wanneer ik naar de tuin van Die Kampanjie fiets, en de Tafelberg zie liggen, vraag ik me af hoe ik daar geraakt ben. Ik ben nooit zo gelukkig geweest. Ik heb overzicht. Ik begrijp waarom ik steeds wegging, ik weet wat ik gezocht heb, en ik zie dat ik altijd naar dit punt toegewerkt heb. Ik ben echt aangekomen.'
Evenwicht
Thuiskomen heeft bij Stef Bos veel betekenissen.
Het wil zeggen dat hij in september een eigen huis zal hebben, met zijn echtgenote, in Kaapstad.
Het wil zeggen dat hij, ergens in zijn geest, een evenwicht gevonden heeft tussen Nederland ('de plaats waar ik vandaan kom'), België (de plaats waar ik geworden ben') en Zuid-Afrika ('de plaats waar ik ben'). 'Ik zit symbolisch in het midden. Of ik nu naar Kaapstad ga of naar Groningen, het is nu gewoon hetzelfde.'
En het wil zeggen dat hij in drie verschillende culturen leeft, die verbonden worden door dezelfde taal. 'Ik hou van plekken waar verschillende lijnen door elkaar lopen. In Nederland stoorde het me dat alles uitgesproken wordt. Toen ik naar Vlaanderen kwam - nauwelijks vijftig kilometer verder - hoorde ik dezelfde taal, maar vanuit een andere blik en met een ander gevoel. Dat zoek ik. Ik hou niet van de idee dat de waarheid universeel is.'
Kloofstraat moet de eerste plaat zijn die vanuit Europa in het Afrikaans geschreven is en waarvan de songs zich ook vooral in Zuid-Afrika situeren. Namen als Stilbaai, Komatiepoort, Muizenbergstrand, Langa, Namakwa, Kassiesbaai, de Karoo en de Limpopo kleuren de songteksten als een verleidelijke landkaart die wonderlijke verwachtingen oproept.
Maar vooral fascineert de taal. Bos nuanceert zijn kennis ervan: 'Ik denk dat mijn teksten voor tachtig procent juist zijn. Want ik ben eigenwijs. Ik vind iets mooi en schrijf het neer zoals de Afrikanen het nooit zouden doen. Ik bekijk hun woordenschat vanuit mijn Vlaams-Nederlandse afkomst, zoals ik destijds het Vlaams bekeek als Nederlander.'
Zo groeide de song 'Ons mors ons tyd' uit een vervelende avond waarin iemand hem toefluisterde 'kom ons gaan... ons mors ons tyd'. 'Ik vond dat zo prachtig, dat ik er een lied mee maakte - wat ze in Zuid-Afrika dan weer te gek vinden. Ik behoud ook mijn eigen uitspraak. Zij zeggen sieje voor “zee,, maar ik gebruik zije. Ginds denken ze dat ik Nederlands zing en hier denken ze dat het Afrikaans is. Ik vind het heerlijk daarmee te spelen.'
Het is die eigen creativiteit die Bos zijn rust gegeven heeft. 'Ik speel nu precies dezelfde concerten in Europa als in Afrika. Ik weet dat ik, als ik het overtuigend breng, zal overkomen. De media die denken dat ze de mensen moeten geven wat ze willen, hebben het verkeerd voor. Je schept de wereld op het podium.'
Naïviteit
Hoe leeft Bos daar in Zuid-Afrika? In het boekje van de cd, dat kunstig versierd is met tekeningen van Paschke, vertelt de zanger hoe elke song tot stand kwam. Er spreekt een weldadige naïviteit en een grote nieuwsgierigheid uit die verslagen. 'Ik ben het soort mens dat alles zelf moet ervaren. Daarom duurt het lang voor ik iets echt begrijp.'
Als een buitenstaander rijdt hij over de N2 en ziet hij een realiteit die de lokale bewoners niet meer opmerken. Hij vertelt hoe hij in Kaapstad van achteren aangeklampt werd door een bedelaar. Geld heeft hij hem niet gegeven, maar hij bood hem een kop koffie aan en luisterde twee uur lang naar zijn verhaal. 'Zo kom ik aan mijn informatie over wat daar gebeurt. Mensen vragen me dan: “Es jij van je kop af?, Ze verklaren me gek, ik zou vermoord kunnen worden. Maar er is me nog nooit iets overkomen. En die bedelaar bleek een student die overdag zijn studiegeld bijeensprokkelde om 'savonds naar school te kunnen gaan.'
Tijdens het aankomende WK voetbal was hij van plan om met zijn echtgenote naar het Noorden te reizen, naar Mozambique en Tanzania, om de matchen te gaan bekijken in kleine dorpen waar jan en alleman rond het enige tv-toestel zit. Fantastische ervaring zou dat zijn, weet hij, maar het zat er praktisch niet in.
De verdwaalde zwerver is door de liefde een stem geworden. Zopas kreeg hij in Pretoria een prijs voor zijn bijdrage aan de Afrikaanse taal. En 'Tydbom', zijn nieuwe, openlijk politieke song over het land waar hij voortaan de helft van het jaar wil verblijven, was een item op televisie.
Een protestsong? Hij weifelt. 'Noem het een fikse waarschuwing. Als men de zaken niet met een opener blik zal bekijken, komen er problemen. De zwarte bevolking wordt geregeerd door boeven die veel te veel geld in eigen zak steken. Er heerst een soort “tribal, sfeer. Weet u, de Aziaten en de blanken redden zich wel, maar de armoede bij zwarten is enorm hoog en de leiders nemen hun verantwoordelijkheid niet.'
En dus neemt hij het op voor de kleine verkopers uit de townships, die hoopten een graantje te kunnen meepikken van dat wereldkampioenschap, maar die te horen hebben gekregen dat ze buiten een straal van vijf kilometer rond de stadions moeten blijven.
In 'Gelukkig' belijdt hij dan weer zijn sympathie voor de bruinmense, het resultaat van eeuwenlange rassenvermenging. Tijdens de apartheid waren ze niet wit genoeg en nu niet zwart genoeg. 'Zij praten voor mij het mooiste Afrikaans: beeldrijk en direct uit het hart'.
Natuurlijk is hij zelf een 'bruinmens', een Sancho Panza die dwaalt op de grens en voor wie het glas altijd halfvol is. De toekomst van 'zijn' land? Hij heft het glas, tipt op de volgende generatie en pleit ervoor om haar voldoende tijd te geven. 'Het is een sterk land, hoor.'
'Kloofstraat' van Stef Bos is nu uit ()
< Terug